معرفی سیستم دوجانبه موافقتنامه های خدمات هوایی
پیش از آنکه یک شرکت هواپیمایی اقدام به برقراری یک پرواز بین المللی بنماید ، دولت باید موافقتنامه ای در خصوص سطح و جزئیات توافقات با کشور مقصد را مبادله نماید که به آن "موافقتنامه خدمات هوایی دوجانبه" گفته می شود.
در حال حاضر جمهوری اسلامی ایران اقدام به مبادله بیش از 60 موافقتنامه خدمات هوایی و یادداشت تفاهم با کشورهای خارجی نموده است . کلیه موافقتنامه های خدمات هوایی می بایست به تأیید مجلس شورای اسلامی نیز رسانیده شوند.
در یک "موافقتنامه خدمات هوایی دوجانبه" موضوعات زیر مورد مذاکره و توافق کشورهای متعاهد قرار می گیرند :
- حقوق هوایی : مسیرهای هوایی که شرکتهای هواپیمایی می توانند در آن پرواز نمایند شامل شهرهای مبدأ و مقصد پروازی کشورهای متعاهد و مقاصد میانی و ماوراء کشورهای ثالث ؛
- ظرفیت : میزان مسافر و یا تعداد پروازهایی که می توانند بین کشورهای متعاهد جابجا و یا برقرار گردد ؛
- مقصد، مالکیت و کنترل : تعداد شرکتهای هواپیمایی و شروط ملکی آنها که هر کشور متعاهد می تواند معرفی نماید که به آن "شرکتهای هواپیمایی معینه" اطلاق می گردد. معمولاً در این بند مالکیت های خارج از کشورهای متعاهد در خصوص شرکتهای هواپیمایی معینه مورد قبول واقع نمی گردد.
- تعرفه : در برخی از توافقات نرخ بلیط مسیرهای هوایی مورد توافق تعیین وبه تأیید سازمانهای هواپیمایی کشوری طرفین رسانیده می شود.
از دیگر بندهای مندرج در موافقتنامه های هوایی ، بندهای مرتبط با امور بازرگانی ، ایمنی و امنیت می باشند.
کلیه موافقتنامه های خدمات هوایی دو جانبه (BASA) مبادله شده بین دولتها باید به اطلاع سازمان بین المللی هواپیمایی کشوری (ایکائو) نیز رسانیده شود.
در حال حاضر بیش از 3000 موافقتنامه خدمات هوایی در جهان مبادله شده اند. در سالهای اخیر گروههایی از کشورها اقدام به تنظیم و مبادله موافقتنامه های گروهی و چندجانبه نیز نموده اند ، با اینهمه اکثریت موافقتنامه های خدمات هوایی امروزه به صورت دوجانبه تنظیم و مبادله شده اند.
تاریخچه "سیستم موافقتنامه های خدمات هوایی دوجانبه" (BASA)
در سال 1944 و در مراحل پایانی جنگ جهانی دوم ، نمایندگان 54 کشور دنیا در شهر شیکاگو آمریکا گردهم آمدند تا در خصوص آینده صنعت هوانوردی جهان مذاکره نمایند. این نشست منجر به امضاء پیمانی در خصوص هواپیمایی بین المللی کشوری گردید که به "پیمان شیکاگو" معروف است.
پیمان شیکاگو مقرراتی تدوین نمود که بر مبنای آن عملیات هواپیمایی بین المللی صورت گیرند. بر اساس این پیمان همچنین به ایجاد "سازمان بین المللی هواپیمایی کشور (ایکائو)" اقدام گردید. این سازمان که بخشی از "سازمان ملل متحد" می باشد مسئولیت برنامه ریزی و توسعه حمل و نقل هوایی بین المللی را عهده دار است (برای آشنایی بيشتر با تاریخچه ایکائو به پورتال شركت فرودگاههاي كشور مراجعه كنيد).
اثر نابسامانی ناشی از جنگ جهانی دوم و فرآیند بازسازی اقتصادی کشورهای درگیرجنگ را می توان کاملاً در پيش نویس "پیمان شیکاگو" مشاهده کرد . برای مثال در این پیمان مقرر گردیده که هیچ پرواز برنامه ای بدون اخذ مجوز مجاز به عبور از آسمان دیگر کشورها نمی باشد.
در سالهای اخیر ایکائو به ارائه یک سری حقوق ترافیکی نموده است که به "آزادیهای هوایی" مرسوم اند. این آزادی ها مبنای حقوق هوایی مبادله شده را تحت تأثیر خود قرار داده اند (برای آشنایی بيشتر با اصول مقررات حمل و نقل هوایی به" سند 9626 ایکائو "مراجعه نمایيد).
دولت ها برای توسعه صنعت هوانوردی در جهان باید به طور مستمر به مذاکره و ارتقاء سطح توافقات و توسعه گستره آن بپردازند تا شرکتهای هواپیمایی آنان بتوانند به بازارهای جدید و پرجاذبه دسترسی پیدا نمایند.
باید خاطر نشان ساخت که توافقات تجاری از این دست در هیچ بخش خدمات دیگری وجود ندارد و این توافقات یکی از معضلات صنعت هواپیمایی برای پیوستن به "سازمان تجارت جهانی" به حساب می آیند. در حال حاضر تنها بخشی از جهان که به صورت منطقه ای همه حقوق هوایی در آن به اجرا درمی آید ، اتحادیه اروپا می باشد .
در سایر موافقتنامه های منطقه ای تنها بخشی از حقوق ترافیکی به اجرا در آمده اند. سازمان تجارت جهانی در صدد است که محدودیت های مسیرهای هوایی، ظرفیت و مالکیت بر شرکتهای هواپیمایی را در این بخش از صنعت حمل و نقل برداشته و آزاد سازی تجاری را اعمال نماید.
برای اطلاعات بیشتر در اين مورد، دیدگاه "سازمان تجارت جهانی" به حوزه خدمات حمل و نقل هوایی مطالعه فرماييد.