راه خروج را نشانم بده
تعبير نادرست نشانه ها و دستور العمل هاي خروج از هواپيما به هنگام بروز وضعيت اضطراري مي تواند پيامدهاي ناگواري به همراه داشته باشد. درحال حاضر شركت هاي هواپيمايي با استفاده از كارت هاي ايمني، نمايش تصويرهاي ويديويي در سامانه چند رسانه اي هواپيما، نصب برچسب هاي مربوطه در مكان هاي لازم كه حاوي دستور العمل ويژه است، چراغ يا شب رنگ در كف هواپيما و غیره اطلاع رساني لازم را در اختيار مسافران قرار مي دهند.
به تازگي مركز پژوهش هاي ايمني سازمان هواپيمايي كشوری ايالات متحده به همراه شوراي ايمني اين كشور پژوهش هاي تازه اي را درباره تشكيل، توسعه و كاربرد «سامانه راه يابي» آغاز كرده اند. در اين سامانه، به هنگام بروز وضعيت اضطراري و لزوم بر خروج سريع از هواپيما، با استفاده از ليزر محيط مجازي از داخل هواپيما تشكيل مي شود كه روي يك نمايشگر بزرگ نصب شده در موقعیت مناسب درداخل هواپيما به نمايش در مي آيد. اكنون با توجه به راه هايي كه مسافران را به خروجي مناسب مي رساند، مسافران به سوي راه هاي خروج راهنمايي مي شوند.
گفتني است كه هنوز اين فناوري تازه در مراحل نخستين پژوهش و بررسي است. از سوي ديگر دود غليظ ناشي از آتش سوزي در داخل هواپيما، از فاصله يك متري از كف هواپيما به بالا قرار مي گيرد و مسافران نمي توانند نشانه هاي خروج اضطراري را كه در سقف هواپيماست به خوبي تشخيص دهند ولي نور و روشنايي اين سامانه جديد مي تواند از ميان دود غليظ بگذرد و راه هاي خروج را به خوبي نشان دهد.
كارشناسان مركز پزشكي سازمان هواپيمايي كشوری ايالات متحده مي گويند در صورتي كه شخصي براي انجام كاري به تمركز احتياج داشته باشد خيره شدن به نور ليزر مي تواند در روند تمركز فكري تداخل ايجاد نمايد. اكنون كارشناسان به دنبال راههاي مناسبي هستند تا بتوانند اين مشكل را بر طرف سازند.
واكنش سرنشينان هواپيما
بررسي ها نشان داده است كه مسافران براي پيدا كردن راه خروج از هواپيما از بينايي خود استفاده مي كنند ولي درصورت بروز آتش سوزي و تشكيل دود درفضاي داخل هواپيما، ميدان ديد محدود مي شود. در اين صورت مسافران 83 درصد از توانايي خود در پيدا كردن راه خروج را از دست مي دهند. به اين ترتيب با ارايه «فناوري راه يابي» يا تقويت ابزاري كه براي راهنمايي مسافران به سوي راههاي خروج به كار مي رود مي توان توانايي راه يابي مسافران را افزايش داد.
چراغ اضطراري
سامانه چراغ اضطراري از تجهيزات مهمي است كه براي پيدا كردن راههاي خروج از هواپيما به كار مي رود. به خاطر اينكه به هنگام تشكيل دود در داخل هواپيما، همه وسايل روشنايي كه بيشتر از يك متر از كف هواپيما قرار گرفته اند. به خوبي ديده نمي شوند. در نتيجه چراغ یا روشنايي اضطراري كه مسافران را به سوي راههاي خروج راهنمايي مي كند در ارتفاع كمتر از يك متر كف هواپيما قرار مي گيرد. براي اين كار از چراغ و مواد خاصی استفاده مي كنند.
گفتني است سامانه هاي روشنايي كه در گذشته استفاده مي شدند با كاستي هايي همراه بودند كه شامل مصرف بالاي انرژي، هزينه تعمير و نگهداري و آسيب پذيري زياد به هنگام لرزش یا برخورد مي شد. استفاده از چراغ هاي پالسي كه با روشن – خاموش شدن راه خروج را نشان مي دادند نيز رايج بود ولي بررسي ها نشان داد بيشتر مسافران تنها در صورتي كه اين نشانه ها با دستورهاي شفاهي يا شنيداري همراه باشد از نشانه ها پيروي مي كنند. از سوي ديگر مسافران تمايل دارند تا به سوي دربي بروند كه ازآن به داخل هواپيما آمده اند. در صورتي كه راهنماي خروج اضطراري با دستور العمل هاي كلاسی همراه باشد به ميزان چشمگيري از اشتباهات مسافران كاسته مي شود.
در سالهاي گذشته پيشرفت هاي چشمگيري در زمينه چراغ هاي اضطراري هواپيما صورت گرفته است. مقاومت اين چراغ ها با آنچه كه در گذشته به كار مي رفت قابل مقايسه نيست. در هواپيماهاي جديد، از نوارهاي فلورسنت كه داخل آنها چراغ كار گذاشته شده است و با روشنايي معمولي روز شارژ پذيرند استفاده مي شود.
اين چراغ ها از مواد ويژه اي ساخته شده اند. انرژي خورشيدي را به خود جذب مي كنند و در صورت تاريك شدن محيط اطراف كه معمولاً در زمان بروز وضعيت اضطراري نيز برق داخل هواپيما قطع و محيط تاريك مي شود تا 16 ساعت انرژي دارند و راه خروج را به صورت يك نوار نشان مي دهند. معمولاً اين نوارها در طول يك طرف كف هواپيما نصب مي شوند و تا رسيدن به راههاي خروج ادامه پيدا مي كنند. همراه با آنها چراغ هاي اضطراري ديگري در ارتفاع كمتر از يك متر از كف هواپيما در كنار راههاي خروج نصب مي شود.
آدمك سبز
تابلوهاي نشان دهنده راه خروج ابزاري هستند كه براي آگاهي مسافران در داخل هواپيما نصب مي شوند. اين تابلوها با نوشته انگليسي EXIT و ترجمه آن به زبان ملی ساخته مي شوند و مسافران باید آن را از فاصله اي برابر با عرض هواپيما تشخيص دهند. تابلويي كه يك شخص به رنگ سبز درحال دويدن را نشان مي دهد براي همه آشنا است. در هواپيما نيز از اين تابلو استفاده مي شود كه بدون افزودن هيچ نوشته اي مفهوم خروج اضطراري را می رساند.
بررسي ها نشان داده كه تابلوهايي مانند «شخص دونده سبز براي كساني كه درگذشته آن را نديده اند مفهوم لازم را ندارد. به همين دليل بدون بررسي هاي كافي نمي توان در استفاده از تابلوهاي اضطراري نوآوري هاي فردي انجام داد. بسياري از تابلوهاي بكار رفته در هواپيمايي با نوشته يا شرح كوتاهي همراهند تا پيام لازم را به مخاطب برسانند.»
همين بررسي ها نشان مي دهد درصورتي كه تابلوهايي مانند «شخص دونده سبز» با نوشتاري همراه باشد، مفهوم لازم را بهتر انتقال می دهد.
در صورتي كه تابلوها با چراغ چشمك زن همراه باشند توجه بيشتري را به خود جلب مي كنند ولي ازسوي ديگر نوشته روي تابلو مشخص نخواهد بود. به همين دليل استفاده از چراغ هاي چشمك زن در راه هاي خروج هواپيما ممنوع است.
تغييرهاي كوچك
سازندگان هواپيما به خاطر تاييد صلاحيت هر آنچه كه در هواپيما بكار مي رود، ترجيح مي دهند تا از همان فناوري تابلوهاي اضطراري كه در گذشته تاييد شده اند استفاده كنند. زيرا تاييد هر فناوري جديد مستلزم صرف هزينه هاي فراوان و زمان طولاني است. توسعه ارايه مواد شبرنگ و نوار فلورسنت نشان دهنده خروج اضطراري آخرين فناوري به حساب مي آيد كه در دهه 1980 براي استفاده در هواپيما تاييد شده است ولي درسالهاي اخير فناوري راه يابي ليزري توسعه يافته كه به صورت گسترده اي در حمل و نقل جاده اي و شهري به كار مي رود. اين فناوري نو شرايط لازم را براي كاربري هواپيمايي ندارد زيرا هنوز كارشناسان، برنامه مناسبي براي سامانه راه ياب درهواپيما نيافته اند تا در صورت بروز وضعيت اضطراري خروجي ايمني را نشان دهد و مسافران بتوانند از آن خارج شوند. تجربه نشان داده است كه هنگام فرود اضطراري همه راههاي خروج قابل استفاده نيستند و با استفاده از وضعيت خارج از هواپيما مسافران از راههاي خروجي مورد نظر هواپيما را ترك مي كنند.
توجه
نتيجه بررسي ها مشخص كرده است كه دانش و آگاهي مسافران نقش بسيار مهمي در تشخيص و عملكرد سريع آنان در خروج از هواپيما دارد. مسافري كه به دستور العمل و راهنمایی ميهمانداران درباره خروج اضطراري توجه دارد و به هواپيمايي كه پرواز مي كند آشناست، شانس بيشتري در خروج به موقع از هواپيما خواهد داشت. همين مسافر بهتر از بقيه مي تواند از فناوري جديد «راه يابي ليزري» بهره مند شود. به همين دليل هنوز نمي توان از اين فناوري در هواپيما استفاده كرد. زيرا تنها تعداد اندكي توانايي استفاده از آن را دارند. در اين فناوري، محيط مجازي از هواپيما تشكيل و به صورت ليزري پخش مي شود كه در آن راه هاي خروج و راهنمايي رسيدن به آنها به چشم مي خورد. مسافري كه با اين فناوري نا آشنا باشد به سختي مي تواند موقعيت خود را تشخيص دهد و براي خارج شدن از هواپيما به موقع اقدام نمايد.