حضور دو نفر در کاکپیت الزامی است

در  17 فوريه 2014 هايلمدهين آبرا تگگن كه كمك خلبان اتیوپيايي شركت هواپيمايي اتیوپيان بود، هواپيمايش را ربود و به ژنو در برد. او در يك لحظه، زماني كه خلبان هواپيما صندلي خود را برای استفاده از سرويس بهداشتي ترك كرد از فرصت استفاده و اقدام خود را عملي كرد. زماني كه خلبان خواست به كاكپيت بر گردد متوجه شد كه كمك خلبان درب را از داخل قفل كرده و وي هيچ گونه دسترسي به كاكپيت ندارد. او و بقيه خدمه و مسافران دعا مي كردند تا كمك خلبان قصد خود كشي نداشته باشد. كسي نمي دانست كه كمك خلبان مي خواهد با نشستن در سوئيس تقاضاي پناهندگي سياسي كند. در 20 مارس 2015، دادگاهي در اتيوپي، در يك محاكمه غيابي، كمك خلبان را به 19 سال و 6 ماه حبس محكوم كرد.

اين رويداد او صنعت حمل و نقل هوايي را با سه چالش امنيتي (حراستي) روبرو كرد. اول درب هاي جديد و ضد گلوله اي كه براساس قانون در كاكپيت نصب شده و از ورود خرابكاران و هواپیماربايان به داخل كاكپيت جلوگيري مي كند، مانع ورود خدمه هم مي شود. در نتيجه خلباني كه در داخل كاكپيت است به راحتي درب را از داخل قفل مي كند تا كسی نتواند وارد شود. دوم همان شخصي كه قابل اعتماد تشخيص داده و به خاطر حفظ ايمني او چنين دربي نصب شده، مي تواند در پشت اين درب بسته به يك خطر و تهديد جديد تبديل گردد.

با توجه به اينكه اين رويداد بدون هيچ حادثه و آسيب انساني پايان يافت هيچ تغييري در شيوه بسته نگداشتن درب كاكپيت ارايه نشد. رويداد شركت هواپيمايي اتيوپيان سه ماه پس از سقوط هواپيماي شركت هواپيمايي «موزامبيك» در تاريخ نوامبر سال 2013 اتفاق افتاد، در اين سانحه، خلبان  هواپیما را كه از ماپوتو در موزامبيك به مقصد لوآندا، آنگولا می برد به زمين زد. كمك خلبان هواپيما كه پشت درب بسته كاكپيت مانده بود تا آخرين لحظه در تلاش بود تا درب را باز  كند. اكنون اين پرسش مطرح مي شود كه چرا اين دو رويداد توجه رسانه ها را به خود جلب نكرد. شايد اگر شركت هواپيمايي يكي از شركت هاي اروپايي يا آمريكاي شمالي بود، برخوردها متفاوت بود.

البته خودكشي خلبانان با هواپيما يك رويداد رايج نيست ولي هراز چند گاهي رويدادي از اين قبيل روي مي دهد ولي با وجود اين با يك مقايسه آماري مي توان گفت كه احتمال آن خيلي بيشتر از حمله تروريستي و به دست گرفتن كنترل هواپيماست. درحالي كه  هنوز در بسياري از نوشته هاي ايمني به سانحه شركت هواپيمايي «رويال اير موراك » (مراكش) «ايجيپت - اير» (مصر) به عنوان خطر سانحه هوايی ناشي از تصميم يكي از خلبانان براي اقدام به خود كشي ياد مي شود.

براساس آمار سازمان هواپيمايي كشوری ايالات متحده از سال 2003 تا 2012 تعداد  2758 سانحه هوايي هواپيماهاي شخصي در اين كشور روي داده است. از اين تعداد در 8 مورد خلبان با هدايت هواپيما به سوي زمين دست به خودكشي زده است.

البته خودكشي و كشتار جمعي با يكديگر تفاوت آشكاري دارند. در يك سانحه هوايي مشهور كه درسال 1976 روي داد ولاديمير سركوف كه خلبان آنتونوف 2 بود در حالي كه تحت تاثير مشروبات الكلي قرار داشت مي خواست همسرش را به قتل برساند. او از فرودگاه سورني در شهر نووسيبيرسك روسيه به پرواز در آمد و هواپيمايش را به ساختمان محل سكونتش زد. در این سانحه علاوه بر خود خلبان سه نفر از ساكنان ساختمان  كشته شدند. همسر و دو فرزند خلبان در منزل نبودند.

سقوط هواپيماي ايرباس 320 شركت هواپيمايي "ژرمن وينگز" كه از زير مجموعه هاي لوفت هانزا  است، در تاريخ 24 مارس 2015 در مسير بارسلون به دوسلدورف روي داد. چند ساعت پس از سانحه كه درفرانسه روي داد، اعلام شد كه كمك خلبان درب كاكپيت را به روي خلبان قفل  كرد و با حالت شيرجه هواپيما را به كوهستاني در فرانسه كوبيد. بعضي از شركت هاي هواپيمايي حتي پيش از سقوط هواپيماي "ژرمن وينگز" روش هاي جاري مربوط به ترك یکی از خلبانان  را تغيير داده بودند. به اين ترتيب هميشه دو نفر در كاكپيت حضور داشتند.

البته هنوز كاملاً مشخص نيست كه چرا كمك خلبان به اين اقدام دست زد ولي كارشناسان درجستجوي علت اصلي سانحه اند. بسياري از دست اندركاران ايمني هوايي از آن جمله سازمان هواپيمايي كشوری ايالات متحده معاينات روانشناسي خلبانان را براي شركت هاي هواپيمايي اجباري كرده  است. به عبارت ديگر شركت هاي هواپيمايي ايالات متحده موظف هستند تا از سلامت روحي  رواني خلبانان خود اطمينان حاصل کنند. البته پيشنهادهايي نيز درباره باز كردن درب هواپيماي در حال پرواز از زمين نيز داده شد ه است. به اين ترتيب درصورت بروز چنين مشكلي، مي توان درب هواپيما را از زمين باز كرد.

در سال 1982، خلبان سيجي كاتاگيري كه خلبان هواپيماي دي سي - 8 شركت هواپيمايي ژاپن ایرلاینز بود، قصد داشت هنگام نزديك شدن به فرودگاه «هاندا» ژاپن سقوط كند ولی كمك خلبان و مهندس پرواز با تلاش فراوان كنترل هواپيما را بدست گرفتند و هواپيما در خليج توکیو فرود آمد.

بررسي ها نشان داد كه خلبان از توهم و افسردگي رنج مي برده است. يك بار او از اداره پليس مي خواهد تا خانه اش را خوب جستجو كنند تا مطمئن شود هيچ وسيله شنودي در خانه اش كار گذاشته نشده است. پس از جستجوي دقيق هيچ وسيله شنودي پيدا نمي شود. شركت هواپيمايي نيز در سه مورد به اين خلبان گفت به فكر درمان روحي خود باشد. حتي همسرش نيز نگران رفتار نامناسب او بود. در اين سانحه 24 نفر جان باختند و دادگاه نيز خلبان را به دليل ناراحتي هاي روحي  رواني بي گناه تشخيص داد.

با بررسي آنچه كه گفته شد آيا مي توان گفت خلبانانی كه زمينه اقدام به خودكشي دارند، از هواپيما به عنوان ابزار خود كشي استفاده خواهند كرد، زيرا در آن لحظه شخص مورد نظر به پيامدهاي اقدام خود فكر نمي كند. در حال حاضر قانون «حضور 2 نفر در كاكپيت» كه مدت ها پيش به وسيله بعضي از شركت هاي هواپيمايي در اروپا اجرا مي شد، اكنون به صورت الزام در آمده است و همه موظفند آن را اجرا كنند. در آمريكايي شمالي نيز قانون مشابهي اجرا مي شود. اگرچه مرور هر كدام از اين موارد مي تواند احساسات ناخوشايندي را به همراه آورد ولي ايمني هواپيما در سايه پيشرفت ها و اصلاحاتي است كه با مرور رويدادها و سوانح هوايي كسب مي گردد.